Orta Doğu’da Mavi Barış, 2010 yılında Stratejik Öngörü Grubu (SFG), İsveç Uluslararası Kalkınma İşbirliği Ajansı (SIDA) ve İsviçre Kalkınma ve İşbirliği Ajansı (SDC) tarafından ortaklaşa başlatılmış ve başkanlığını Ekselansları Prens El Hassan bin Talal üstlenmiştir. Girişim, su yönetimi ve işbirliği için bölgesel bir vizyonu teşvik etmiştir. Girişim 2018'de kurumsallaşma aşamasına girmiş ve 2019'da Bölgesel Mekanizmanın kurulması sağlanmıştır. Orta Doğu’da Mavi Barış, Ocak 2019'dan bu yana Irak, Ürdün, Lübnan ve Türkiye'den üyelerin oluşturduğu Bölgesel Mekanizma adlı bölgesel bir yapı tarafından yönetilmektedir. Bölgesel Mekanizma, çeşitli faaliyetleri aracılığıyla su konusunda siyasi ve teknik diyaloğu kolaylaştırmakta ve üye ülkelerde bölgesel projelerin uygulanmasını, bilgi alışverişini ve kapasite geliştirme faaliyetlerini desteklemektedir.

Orta Doğu’da Mavi Barış Bölgesel Mekanizması etkin yönetişim ve koordinasyonu sağlamak için üç kademeli bir yapıda düzenlenmiştir. En üst kademe Politika Danışma Kurulu (PDK) olup bu kurul nüfuzlu bölgesel üyeleri içermektedir; kurula Ürdün Prensi Ekselansları El Hassan bin Talal başkanlık etmektedir. Yönetim Kurulu (YK) girişimin önceliklerini belirlemekten ve tematik faaliyetleri tanımlamaktan sorumludur. Koordinasyon Ofisi (KO) mekanizmanın yürütme kolu olup hem PDK hem de YK'yı hedeflerine ulaşmalarında desteklemekte; girişimin faaliyetlerinin bölge genelinde sorunsuz bir şekilde uygulanmasını ve koordinasyonunu sağlamaktadır. Bu yapı, anlamlı bir bölgesel değişim için resmi ve gayri resmi kanallar arasında köprü kurarak, etki ve uzmanlık düzeyleri arasında işbirliğini mümkün kılmaktadır.

Politika Danışma Kurulu (PDK) başkanlığını Ürdün Prensi Ekselansları El Hassan bin Talal yürütmektedir. Nüfuzlu bölgesel politika yapıcılar ve liderlerden oluşan PDK, stratejik rehberlik sağlamakta, girişimi üst düzey bölgesel önceliklerle uyumlu hale getirmekte ve sınıraşan su işbirliği için siyasi iradeyi teşvik etmektedir. PDK'nın girişimin stratejik yönünün şekillendirilmesinde ve Orta Doğu’da Mavi Barış’ın coğrafi kapsamı boyunca su, gıda, enerji ve ekosistem güvenliği alanlarındaki temel zorlukları ele almasının sağlanmasındaki rolü hayati önem taşımaktadır. PDK, en üst düzey karar alma mekanizmalarında yer alarak bölgesel ihtiyaçlar ile uluslararası en iyi uygulamalar arasında köprü kurmaktadır.

Yönetim Kurulu (YK) farklı üye ülkelerden su uzmanlarından oluşmakta ve girişimin önceliklerini belirleyerek, tematik faaliyetleri tanımlayarak ve PDK tarafından sağlanan üst düzey stratejik yönlendirme ile teknik uzmanlık arasında köprü kurarak Bölgesel Mekanizmayı yönlendiren ve yöneten bir organ olarak hizmet vermektedir. YK, uzmanlığı ve işbirliği sayesinde teknik çözümlerin teşvik edilmesinde, üye devletler arasında koordineli çabaların desteklenmesinde ve PYK'dan gelen stratejik rehberliğin uygulanabilir planlara dönüştürülmesinde kritik bir rol oynamaktadır. Bu yapı, girişimin bölge genelinde kapsayıcı, uyarlanabilir ve etkili kalmasını sağlamaktadır.

İklim değişikliği, nüfus artışı ve jeopolitik gerilimlerle daha da kötüleşen su kıtlığı Orta Doğu'da kritik bir sorundur. Orta Doğu’da Mavi Barış, diyalog ve işbirliği için bir çerçeve oluşturmayı, su güvenliğini artırmayı ve ortak su yönetimi stratejileri yoluyla istikrarı teşvik etmeyi amaçlamaktadır. Sürdürülebilir su kaynakları yönetiminin gıda güvenliği, enerji üretimi ve çevreyi de etkilediğinin bilincinde olan Orta Doğu’da Mavi Barış, bütüncül çözümlere ulaşmak için bu sektörler arasındaki karşılıklı bağımlılıkları dikkate alan işbirlikçi yaklaşımları teşvik etmektedir.

Orta Doğu’da Mavi Barış’ın coğrafi sınırları dâhilindeki ülkelerde su konularında WEFE Nexus yaklaşımıyla bölgesel işbirliğini teşvik etmek, diyalog sağlamak ve su, enerji, gıda ve ekosistemlerde sürdürülebilir uygulamaları desteklemek, suyu potansiyel bir çatışma kaynağı olmaktan çıkarıp işbirliği ve barış için bir teşvik unsuruna dönüştürmek başlıca hedefler arasındadır.

Girişim, kanıta dayalı politika reformlarının desteklenmesi, en iyi uygulamaların paylaşılması, teknoloji transferinin teşvik edilmesi, yapılandırılmış eğitim yoluyla bölgenin su diplomasisi kapasitesinin geliştirilmesi ve yatırımların su altyapısı ve su koruma projelerine teşvik edilmesi gibi çok katmanlı bir yaklaşım benimsemektedir. Orta Doğu’da Mavi Barış, bölge için daha iyi bir gelecek inşa etmek amacıyla sudan yararlanma vizyonunu gerçekleştirmek için araştırma, diyalog, kapasite geliştirme ve pilot projeler de dâhil olmak üzere somut eylemler yürütmektedir.

Bölgesel Mekanizma Ocak 2023'ten bu yana faaliyetlerinin kapsamını sadece suya dayalı dar bir odaktan su, enerji, gıda ve ekosistem arasındaki kesişime dayalı daha geniş bir bakış açısıyla genişletmiş ve tüm faaliyetlerini Su-Enerji-Gıda-Ekosistemler Ekseni (WEFE Nexus) Programı şemsiyesi altında toplamıştır. Girişim, kapsamlı çözümlere ulaşmak için bu karşılıklı bağımlılıkları dikkate alan işbirlikçi yaklaşımları teşvik etmektedir.

Başarılı projeler arasında; sınıraşan su kaynaklarında su diplomasisini destekleyen etkili diyalog mekanizmaları, kapasite geliştirme çalıştayları, su diplomasisi yüksek lisans programının başlatılmasıyla hedefe yönelik eğitim, sürdürülebilir uygulamalar hakkında bilgi alışverişi ve çalışma ziyaretleri, kaynak paylaşımı için ülkeler arası ortaklıklar, Bölgesel Su İletişim Merkezi'nin oluşturulması ve WEFE Nexus çatısı altında su yönetiminde bütüncül yaklaşımlara örnek teşkil eden iki pilot proje yer almaktadır.

Orta Doğu’da Mavi Barış’ın kilit paydaşları arasında Irak, Ürdün, Lübnan ve Türkiye'den devlet kurumlarının yanı sıra bölgesel ve uluslararası kuruluşlar, STK'lar ve Suriye ve İran'a kadar uzanan yerel topluluklar yer almaktadır. 2016 yılından bu yana girişimin ana bağışçısı, İsviçre Kalkınma ve İşbirliği Ajansı SDC'dir. Başlıca ortaklar arasında İslam Ülkeleri Arası Su Kaynakları Geliştirme ve Yönetimi Ağı (INWRDAM), Su Diplomasisi Merkezi (WDC), Cewas Middle East, Media in Cooperation and Transition (MiCT), Türkiye Su Enstitüsü (SUEN), IHE Delft ve Cenevre Su Merkezi yer almaktadır. Bu paydaşlar, Orta Doğu'da sürdürülebilir su yönetimini ve bölgesel işbirliğini teşvik etmek için ortak çalışmalar yürütmektedir.

Bölgesel Su İletişim Merkezi, medyanın bilim ve politika ile buluştuğu, şeffaf diyaloğu teşvik eden, WEFE ile ilişkili yenilikçi haberciliği geliştiren ve Orta Doğu'daki su ve WEFE Nexus zorluklarına yönelik çözümleri destekleyen başlıca platform olarak hizmet vermektedir.

Medya ayağı, bilginin yaygınlaştırılması, başarı öykülerinin paylaşılması ve sürdürülebilir su yönetimi ile WEFE Nexus yaklaşımının öneminin vurgulanması için çeşitli platformların devreye sokulmasını amaçlamaktadır. Orta Doğu’da Mavi Barış medya merkezi, su ve WEFE haberciliği, bilgi paylaşımı ve iletişime odaklanan bölgesel bir platform geliştirmektedir. Bu platform bilim, politika belirleme ve bölgesel medya arasındaki boşluğu doldurarak haberciler ve medya fenomenleri arasında WEFE ile ilgili fikir alışverişi ve bilgi paylaşımını mümkün kılmaktadır.

Gençler için Burs Programı, genç liderleri su diplomasisi, sınıraşan su yönetimi ve WEFE Nexus yaklaşımına dâhil etmek üzere tasarlanmış ilk bölgesel su diplomasisi gençlik programıdır. Program, bölgesel su sorunlarının ele alınmasında eğitim, bağlantı kurma fırsatları ve pratik deneyimler sunmaktadır. Programla ilgilenen kişiler Orta Doğu’da Mavi Barış internet sitesi üzerinden nasıl kayıt yaptırabilecekleri konusunda bilgi edinebilirler. Program, Orta Doğu’da Mavi Barış üyesi ülkeler ve gözlemci ülkelerden gençlere açıktır.

Şu anda INWRDAM (İslam Ülkeleri Arası Su Kaynakları Geliştirme ve Yönetimi Ağı) Orta Doğu’da Mavi Barış Koordinasyon Ofisine ev sahipliği yapmaktadır. Bu ortaklık, Orta Doğu’da Mavi Barış’ın bölgesel su sorunlarını ele alma kapasitesini artıran destekleyici bir kurumsal çerçeve sağlamaktadır. INWRDAM, WEFE merkezi çerçevesinde girişimin WEFE faaliyetlerine liderlik etmede önemli bir rol oynamaktadır. Bu yapı, Orta Doğu’da Mavi Barış’ın bilimsel ve teknik uzmanlığı kendi programlarına entegre etmesine olanak tanıyarak, WEFE Nexusun bölgesel olarak etkili bir şekilde uygulanmasını sağlamaktadır.

İsviçre Kalkınma ve İşbirliği Ajansı SDC, başka ortaklarıyla birlikte Orta Doğu’da Mavi Barış’ı faaliyete geçirmiştir. SDC, 2016 yılından bu yana başlıca bağışçısı olduğu girişimin program ve faaliyetlerine kritik destek sağlamaktadır. Girişim, üye ülkeler arasında gelişmiş işbirliği ve diyalog yoluyla bölgenin karşı karşıya olduğu kritik su sorunlarını ele almak üzere kurulmuştur. SDC, Orta Doğu'da sürdürülebilir su yönetimi ve kalkınmayı teşvik etmek için girişimi finansal kaynaklar ve teknik uzmanlıkla desteklemeye devam etmektedir.

Orta Doğu’da Mavi Barış aracılığıyla 2019 yılında Ürdün Bilim ve Teknoloji Üniversitesinde (JUST) kurulan Su Diplomasisi Merkezi (WDC), Orta Doğu’da Mavi Barış’ın araştırma ve eğitim kolu olarak hizmet vermektedir. WDC bölgede su diplomasisi için bir merkez görevi görmekte olup, bölgesel su sorunlarını ele alan araştırmalar yürütmekte ve eğitim programları sunmaktadır. Girişimin eğitim ayağının bir parçası olarak WDC, su diplomasisi ve WEFE Nexus'a odaklanan eğitimler, akademik programlar ve kapasite geliştirme faaliyetleri yürütmektedir. Bunların yanı sıra WDC, su diplomasisi üzerine çalışan lisansüstü öğrencileri (yüksek lisans ve doktora) desteklemek için Araştırma Burs Programları geliştirmiştir; öğrencileri küresel su zorluklarının üstesinden gelmek için gerekli becerilerle donatmak üzere Su Diplomasisi alanında bir Yüksek Lisans Programı da sunmaktadır.

Orta Doğu’da Mavi Barış, medya ve farkındalık faaliyetlerinde MiCT (Media in Cooperation and Transition) ve Cewas Middle East ile ortaklaşa çalışmakta, MiCT'nin medya uzmanlığından ve Cewas'ın teknik bilgisinden faydalanarak su yönetimi ve sınıraşan işbirliği gibi konuları teşvik etmektedir.

İlgilenen bireyler, Orta Doğu’da Mavi Barış’ın resmi web sitesi ve sosyal medya kanallarını takip ederek projeler, etkinlikler, eğitim oturumları ve araştırmalar hakkında düzenli olarak paylaşılan güncellemelerden haberdar olabilirler.

Bireyler, su sorunları hakkında farkındalık yaratabilir, kendi toplumlarında sürdürülebilir uygulamaları teşvik edebilir ve su koruma ve yönetimine yönelik yerel girişimlere katılabilirler. Orta Doğu’da Mavi Barış, WEFE Nexus, su diplomasisi ve medya eğitimleri ile su yönetimiyle ilgili çeşitli eğitim fırsatları sunmaktadır. Ayrıca, katkıda bulunmak isteyen uzmanlar için bir Uzman Çağrısı da bulunmaktadır. Daha fazla bilgi almak isteyen bireyler, Koordinasyon Ofisi ile info@bluepeaceme.org adresi üzerinden iletişime geçebilirler.